قسمت جدید موزه یهودیان برلین که توسط دنیل لیبسکیند طراحی شده است و در سال 2001 برای بازدید عموم افتتاح شد، تاریخ اجتماعی، سیاسی و فرهنگی یهودیان را از قرن چهارم تاکنون در آلمان به نمایش می گذارد. ساختمان جدید در کنار محل ساختمان اصلی دادگستری قرار گرفته است. موزه یهود سفری احساسی در طول تاریخ است. این معماری و تجربه، شاهدی واقعی بر توانایی دنیل لیبسکیند در ترجمه ی تجربه ی انسانی به یک ترکیب معماری است. در این مقاله به بررسی و معرفی موزه یهود می پردازیم.
“مجموعه ی لبه مقاله ای از سلسله مقالات “معماران و طراحان” در راستای معرفی معمار این پروژه، دنیل لیبسکیند، منتشر کرده است. برای آشنایی بیشتر با این معمارِ ساختارشکن، پیشنهاد می کنیم وارد لینک آبی رنگ زیر شوید.”
گسترش موزه یهود
در سال 1987، دولت برلین مسابقه ای برای گسترش موزه یهود که در سال 1933 افتتاح شده بود، ترتیب داد. هدف از این برنامه، بازگرداندن حضور یهودیان به برلین بعد از جنگ جهانی دوم بود. طرح برنده، طراحی دنیل لیبسکیند بود که در میان طرح چندین معمار مشهور بین المللی دیگر انتخاب شده بود. طرح وی تنها پروژه ای بود که طرحی بنیادین و رسمی را به عنوان ابزاری رسا و مفهومی برای نمایش سبک زندگی یهودیان قبل، حین و بعد از هولوکاست اجرا کرد. برای لیبسکیند گسترش موزه یهود چیزی بیش از یک مسابقه بود. این امر در مورد ایجاد و تأمین هویت برلین بود که در طول جنگ جهانی دوم از بین رفته بود.
معماری موزه یهود
یکی از مهم ترین عناصر معماری در کارهای لیبسکیند، خط می باشد. طرح پلان موزه یهود، خطی را نشان می دهد که ۹ بار با زوایای حاده شکسته شده است. این شکستگی ها شکلی زیگزاگی ایجاد می کنند که بیانگر شکل شکسته ی ستاره ی داود است. این خطوط در نمای ساختمان وانمود می کنند که دیوارهای موزه بر اثر صدمات وارده، ترک خورده اند. از نمای خارجی، به نظر می رسد که فضای داخلی موزه مانند محیط بیرونی است، اما فضای داخلی بسیار پیچیده است. طراحی لیبسکیند مردم را از طریق گالری ها، فضاهای خالی و بن بست ها هدایت می کند.
کانسپت نمای موزه یهود
لیبسکیند در طراحی موزه یهود سعی کرده است کانسپت‌های زیادی را پیاده کند، اما یکی از جالب ترین آنها، کانسپت نما است. نمای ساختمان پر است از خطوط عمودی، افقی و مورب تو خالی که در نگاه اول بیننده فکر می کند که این خطوط بدون هدف طراحی شده است، اما این گونه نیست. این خطوط روی بنا الهام گرفته از نقشه برلین و نشان دهنده محلات یهودی نشین آن است.
سیرکولاسیون و فضاهای تشکیل دهنده ی موزه
پلکانی پهن و تیره به زیرزمین منتهی میگردند. دالان های شیبدار که کف آنها از سنگ است بازدید کننده را وا میدارد تا مسیرخود را ادامه دهند. در پایین پله ها در زیرزمین پشتی، سه مسیر متفاوت طراحی شده است که این مسیرها از 3 مفهوم ویرانی(مرگ)، سرگردانی(تبعید) و وجود(تداوم) سرچشمه می گیرند که همواره با زندگی یهودیان آلمان پیوند داشته اند.
مسیر "وجود"
تنها مسیری که به فضای نمایشگاهی می رسد، “وجود” است که به گالری ها منتهی می شود و 2 مسیر اول به فضاهای نمایشگاهی نمی رسند.
مسیر "ویرانی"
مسیر “ویرانی” به برج هولوکاست می رسد. حجمی عظیم، تهی و بتنی که دیواره‌های آن با شکافی در سقف اندکی روشن می شوند. در اینجا تنها یک منبع نوروجود دارد که شامل باریکه ای از نور است که از سقف وارد فضا می شود. این امر که کورسویی از نور از ارتفاعی ناممکن به درون بتابد، حرکتی نمادین به منظور تجربه ی بازدیدکنندگان از احساسات یهودیان در طول جنگ جهانی دوم است. به طوری که حتی در تاریک ترین لحظه هایی که احساس می کنید هرگز فرار نخواهید کرد، ردپای کمی از نور امید را باز می گرداند. کف این قسمت پوشیده از صورتک های چدنی است که بازدیدکنندگان ناگریز از راه رفتن روی آنها هستند و با پا گذاشتن روی آنها صدایی همچون جیغ انسان شنیده می شود. وُید میان راهروهای زیگزاگی، یکی از جالب توجه ترین فضاهای موزه است.
مسیر "سرگردانی"
مسیر “سرگردانی” شامل فضایی است که پنجره‌های متعددی در آنها تعبیه شده، این پنجره‌ها دید به فضای خاصی را ممکن نمی سازند و هدف از طراحی آنها صرفا القای مفهوم سرگردانی است. این مسیر به فضای سبز پروژه منتهی می‌شود، یعنی همان باغ تبعید. در این فضا 49 ستون بتنی طراحی شده که از راس هر ستون یک درخت زیتون سربرآورده است. این فضا تداعی کننده ی بی ثباتی و عدم قطعیت است. تنها راه خلاصی از این باغ، بازگشت به درون موزه است و راه خروج دیگری وجود ندارد.
ورودی مجموعه
در طراحی موزه یهود، یکی از ورودی ها از داخل ساختمان کنار موزه است. این بنا در تضاد با ساختار در هم ریخته موزه قرار می گیرد. بنای موزه بر امتداد خط شکسته‌ای شکل گرفته است که بیان سرگذشت یهودیان در طول تاریخ است. می توان در هم ریختن ستاره داوود را در فرم کلی این موزه دید و خوانش های متفاوتی از آن داشت. در این موزه شکستن معنای نشانه ها و رسیدن به بی معنایی و در عین حال خلق معناهایی جدید و چند گانه را می بینیم. با ایجاد یک وید که به شکل خطی از میان پلان نامنظم این مجموعه عبور میکند ،جای خالی یهودیان در برلین را یاد اور می شود.
ماتریس خرد ستیزی
لیبسکند برای طراحی این مجموعه به نشانه های بارز زندگی یهودی ها توجه کرده است. وی این مظاهر را به صورت شکل های هندسی زاویه دار طراحی کرده است که به آنها عبارت «ماتریس خرد ستیزی» را نسبت می دهد. به همین دلیل ساختمان جدید موزه در تضاد کامل با ساختمان قدیم موزه است. این تضاد به نوعی بیانگر مفاهیمی چون جنگ و صلح، شکست و پیروزی و… است.
“برای آشنایی بیشتر با موزه یهود لیبسکیند، می توانید به لینک آبی رنگ زیر مراجعه کنید.”
